Je hormonen uit balans door chronische stress

Chronische stress kan je hormonen ernstig uit balans brengen. Met alle nadelige lichamelijke en psychische gevolgen van dien. Wat betekent dat voor jou, wat zijn stresshormonen en waar komt stress eigenlijk vandaan? Ik leg je alles uit in dit blog.

Wat is chronische stress?

Bij gespannen situaties ervaren we stress en komen de hormonen (nor)adrenaline en cortisol vrij [1]. Dit is een natuurlijke reactie van het lichaam die ons tijdelijk alerter en meer gefocust maakt.

Iedereen ervaart het wel eens. Een sollicitatiegesprek, belangrijke toets of een lastig gesprek waar je echt gespannen voor bent. Na de stressvolle situatie neemt de spanning af en keren we snel terug naar de normale situatie. We noemen dit ook wel gezonde stress. Niks mis mee hoor.😉

Wanneer de spanning langere tijd aanhoudt, kan je lichaam niet goed (genoeg) herstellen. Dan hebben we het over stress die schadelijk is voor de gezondheid. De gevolgen zijn dat je minder slaapt en vermoeider en prikkelbaarder bent. Ongezonde stress ontstaat wanneer stressvolle situaties lang aanhouden of als stressvolle situaties zich opstapelen. Wanneer we onder constante spanning leven, spreken we van chronische stress. Ongezonde stress duurt dan zo lang dat het gevoel van stress jouw normale functioneren belemmert.

Symptomen van chronische stress

Wanneer je chronische stress ervaart, geeft je lichaam signalen af dat er iets mis is. Maar ieder mens gaat anders met stress om. Daarom kan de manier waarop chronische stress zich uit van persoon tot persoon verschillen.

De meeste mensen ervaren echter één of meer van de volgende symptomen:

• Vermoeidheid [2]
• Rugpijn [3]
• Slapeloosheid [4]
• Hoofdpijn [5]
• Acne [6]
• Verlaagt libido [7]
• Andere (meer of minder) eetlust [8]
• Algeheel verzwakt immuunsysteem [9]
• Constipatie (verstopping darmen) [10]

Oorzaken van stress

De manier waarop stress ontstaat, kan van persoon tot persoon verschillen. Sommige mensen zijn gevoeliger voor stress dan anderen. Uit onderzoek blijkt dat de mate van stress die we als volwassenen aankunnen, in onze kindertijd wordt bepaald [11]. Als je een baby langere tijd laat huilen, is hij of zij op latere leeftijd gevoeliger voor stress.

Over het algemeen wordt stress veroorzaakt door:

• Spannende situaties
• Druk te hoog
• Negatieve ervaringen

Denk aan te veel taken op het werk en te langdurig, problemen in je persoonlijke leven, financiële problemen of vretende ruzies.

Stress kan ook ontstaan door ongezond eten en te weinig slaap. Wanneer je bloedsuikerspiegel te laag is, komt het stresshormoon cortisol vrij [12]. En als we slecht slapen, zijn we vatbaarder voor negatieve emoties, een belangrijke oorzaak van stress [13].

Wat zijn stresshormonen

We hebben in dit artikel al meerdere keren gesproken over de stresshormonen die vrijkomen bij stressvolle situaties. Laten we eens kijken hoe het werkt en welke gevolgen het heeft (of zou kunnen hebben).

De 3 belangrijkste stresshormonen zijn cortisol en (nor)adrenaline. Deze hormonen worden door de bijnier afgegeven om ons tijdelijk alerter te maken in stressvolle situaties [14].

Noradrenaline stimuleert de inotropie (pompende werking) van het hart en vernauwt de bloedvaten naar de inwendige organen en naar de periferie (skeletspieren). Noradrenaline IV wordt op de intensive care gebruikt om lage bloeddruk bij shock (vooral septisch) te behandelen. Het resultaat is een bloeddrukverhogend effect. Het vermindert ook de spijsvertering. Bij hogere doses treedt pupilverwijding op. [15]

Adrenaline veroorzaakt een verhoging van de hartslag en ademhaling, evenals een verhoging van de bloeddruk, waardoor meer bloed de spieren kan bereiken. Je lichaam is klaar voor onmiddellijke actie!

Cortisol geeft glucose vrij en verhoogt de bloedsuikerspiegel. Het doel is om je spieren tijdelijk beter te laten werken. Dit betekent dat andere functies van het lichaam (zoals de spijsvertering en het immuunsysteem) tijdelijk minder aandacht krijgen.

Bij chronische oftewel ongezonde stress komen deze hormonen in overmaat vrij. Dit heeft vervelende gevolgen voor het lichaam en lijdt tot een verstoorde hormoonhuishouding.

Klachten bij overdosis noradrenaline kunnen zijn: hevig zweten, retrosternale pijn (pijn achter het borstbeen), verhoogde bloeddruk, spierkrampen, prikkelbaarheid (zowel emotioneel als lichtgevoelig) en aritmieën (afwijking in het ritme van de hartslag).

Te veel cortisol kan leiden tot verhoogde bloeddruk, zwaarlijvigheid, verlies van spierkracht en -volume, en osteoporose. Vrouwen kunnen een onregelmatige menstruatie ervaren en kinderen kunnen een vertraagde ontwikkeling of geremde groei ervaren [16].

Over de gevolgen van een teveel aan adrenaline is niet veel bekend. We weten dat je lichaam in overdrive gaat tijdens een adrenalinestoot. Daarna heeft jouw lichaam rust nodig, anders kan uitputting optreden. Te veel adrenaline kan overmatige vermoeidheid veroorzaken.

Stresshormonen weer in balans krijgen

Langdurige ongezonde stress of chronische stress kan ervoor zorgen dat de hormoonspiegels uit balans raken. Om gezond te blijven, is het belangrijk om dit goed te krijgen (en houden). Met de volgende tips kun je jouw hormoonspiegels weer in balans brengen.

• De eerste stap is het beheersen van je mentale stress. Ontdek waar jouw stress vandaan komt en werk er actief aan om deze onder controle te krijgen.
• Zorg ervoor dat je voldoende magnesium binnenkrijgt. Het lichaam gebruikt deze stof om stresshormonen aan te maken [17] en kan daardoor bij chronische stress aanzienlijk uit balans raken.
• Zorg ervoor dat je voldoende vitamine C binnenkrijgt. Vitamine C vermindert de hoeveelheid stresshormonen in het bloed [18].
• Ademhalingsoefeningen en meditatie kunnen je helpen rust te vinden.
• Gezonde volwaardige voeding en goede slaap maken je minder vatbaar voor negatieve emoties en stress.

Bronnen

[1] www.health.harvard.edu (2020) Understanding the stress response. Geraadpleegd van  https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/understanding-the-stress-response

[2] Kocalevent RD, Hinz A, Brähler E, Klapp BF. Determinants of fatigue and stress. BMC Res Notes. 2011 Jul 20;4:238. https://doi.org/10.1186/1756-0500-4-238

[3] Vachon-Presseau E, Roy M, Martel MO, Caron E, Marin MF, Chen J, Albouy G, Plante I, Sullivan MJ, Lupien SJ, Rainville P. The stress model of chronic pain: evidence from basal cortisol and hippocampal structure and function in humans. Brain. 2013 Mar;136(Pt 3):815-27. https://doi.org/10.1093/brain/aws371

[4] Drake CL, Pillai V, Roth T. Stress and sleep reactivity: a prospective investigation of the stress-diathesis model of insomnia. Sleep. 2014 Aug 1;37(8):1295-304. https://doi.org/10.5665/sleep.3916

[5] D'Amico D, Libro G, Prudenzano MP, Peccarisi C, Guazzelli M, Relja G, Puca F, Genco S, Maggioni F, Nappi G, Verri AP, Cerbo R, Bussone G. Stress and chronic headache. J Headache Pain. 2000 Dec;1(Suppl 1):S49–52. https://doi.org/10.1007%2Fs101940070026

[6] Chiu A, Chon SY, Kimball AB. The response of skin disease to stress: changes in the severity of acne vulgaris as affected by examination stress. Arch Dermatol. 2003 Jul;139(7):897-900. https://doi.org/10.1001/archderm.139.7.897

[7] Hamilton LD, Meston CM. Chronic stress and sexual function in women. J Sex Med. 2013 Oct;10(10):2443-54. https://doi.org/10.1111/jsm.12249

[8] Jayanthi Kandiah, Melissa Yake, James Jones, Michaela Meyer, Stress influences appetite and comfort food preferences in college women, Nutrition Research, Volume 26, Issue 3, 2006, Pages 118-123. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2005.11.010

[9] Wong SY, Wong CK, Chan FW, Chan PK, Ngai K, Mercer S, Woo J. Chronic psychosocial stress: does it modulate immunity to the influenza vaccine in Hong Kong Chinese elderly caregivers? Age (Dordr). 2013 Aug;35(4):1479-93. https://doi.org/10.1007/s11357-012-9449-z

[10] Devanarayana NM, Rajindrajith S. Association between constipation and stressful life events in a cohort of Sri Lankan children and adolescents. J Trop Pediatr. 2010 Jun;56(3):144-8 https://doi.org/10.1093/tropej/fmp077

[11] news.harvard.edu (1998) Children need attention and reassurance, Harvard researchers say. Geraadpleegd van https://news.harvard.edu/gazette/story/1998/04/children-need-touching-and-attention-harvard-researchers-say/

[12] dtc.ucsf.edu Blood Sugar & Other Hormones. Geraadpleegd van https://dtc.ucsf.edu/types-of-diabetes/type2/understanding-type-2-diabetes/how-the-body-processes-sugar/blood-sugar-other-hormones/

[13] Christian Mirescu, Jennifer D. Peters, Liron Noiman, and Elizabeth Gould. Sleep deprivation inhibits adult neurogenesis in the hippocampus by elevating glucocorticoids, Proceedings of the National Academy of Sciences, Volume 103, 50, 2006, 19170-19175. https://doi.org/10.1073/pnas.0608644103

[14] herseninstituut.nl. Geraadpleegd van https://herseninstituut.nl/het-brein/begrippenlijst/stresshormonen/

[15] S. Terbeck, J. Savulescu, L.P. Chesterman, P.J. Cowen, Noradrenaline effects on social behaviour, intergroup relations, and moral decisions, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, Volume 66, 2016, Pages 54-60 https://doi.org/10.1016%2Fj.neubiorev.2016.03.031

[16] certe.nl Geraadpleegd van https://www.certe.nl/zorgverleners/huisartspraktijken-en-verloskundigen/servicebericht/04-2016/cortisol

[17] Cuciureanu MD, Vink R. Magnesium and stress. In: Vink R, Nechifor M, editors. Magnesium in the Central Nervous System [Internet]. Adelaide (AU): University of Adelaide Press; 2011.  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507250/

[18] American Chemical Society. "Scientists Say Vitamin C May Alleviate The Body's Response To Stress." ScienceDaily. ScienceDaily, 23 August 1999.  sciencedaily.com/releases/1999/08/990823072615.htm